UBUVANGANZO N'URURIMI RW'IKINYARWANDA

Ikinyarwanda: “SI UMUGABO NI BITIBIBISI”(insigamugani). Ni iki uzi kuri BITIBIBISI?Ndabiguha neza.

March 15, 2023
professormaurice
794 Comments
Abarebye: 4,075

Hakizimana Maurice

“SI UMUGABO NI BITIBIBISI”

Uyu mugani bawuca ku muntu uhangara icyananiye abandi akagihangamura; ni bwo bavuga, bati:

“Si umugabo ni BITIBIBISI !”

Wakomotse kuri BITIBIBISI wishe Ruganzu Ndoli, umwami w’igihangange byaribuwe mu Rwanda; ahasaga umwaka w’i 1500.

BITIBIBISI yari atuye mu Musaho wa Rubengera mu Bwishaza (Kibuye), akaba umugaragu wa Ndahiro se wa Ndoli. Aho Ndahiro amariye kwicwa n’abakongoro, u Rwanda rutangira kwicamo ibice.

Abakomeye bararugabana, BITIBIBISI yigarurira u Bwishaza arabutwara kugeza igihe

Ruganzu Ndoli aviriye i Karagwe abundura u Rwanda.

Ruganzu ageze mu Rwanda yabanje

kwica umuhinza wari warigaruriye u Buliza witwaga RUBINGO. Yamwicishije isuka amushutse ngo:

¶”Reka nakire abahinzi bawe bampe ku nzoga y’abahinzi”.

Nuko Ruganzu agumya kugandura akarere ka Byumba, Buliza na Bwanacyambwe. Amaze

kugandura Kigali na Byumba, Igihugu cy’i Nduga kirahurura kijya kumuyoboka i Byumba;

gihera kuri Nyabarongo kugeza i Kavumu ka Nyanza. Akarere k’u Busanza n’u Bwanamukali

kanga kuyoboka. Mu majyaruguru y’u Rwanda, akarere ka Ruhengeri karayoboka; u Bugoyi bwo bwari bugifite umuhinza wabwo, witwaga Rugara, Sekuru wa Mulinda-Umugoyi. Ruganzu rero amaze kugandura Nduga iyobotse, arambuka arayogoga, aboneza no mu Bwanamukali, atura i Ruhashya na Mara mu Busanza.

Ni bwo yishe Nyaruzi rwa Haramanga umugesera, mu Mukindo wa Makwaza ho mu Ndara.

Amaze kumwica aragaruka ajya i Ruhande, yica Mpandahande, asubira iwe i Ruhashya na Mara. Haciyeho iminsi atera Nyagakecuru mu Bisi bya Huye. Ubwo akarere ka Butare kose karayoboka. Hasigara i Kinyaga na Rusenyi byatwarwaga na Mukire.

Ubwo Ruganzu arakatiriza, aboneza iy’i Kinyaga, yibanisha na Mukire, akajya amubeshya ko iyo asinziriye bamukanguza intorezo.

Bukeye Mukire agenderera Ruganzu ku icumbi rye. Ruganzu amubonye agitunguka mu mucyamu, ahera ko ajya kuryama yiyorosa ibyuma. Mukire ageze ku icumbi, abaza abo ahasanze, ati:

¶”Ruganzu ari he?” Bati:

¶”Aribikiriye”. Mukire, ati:

¶”Nimumukangure tubonane”. Bati: ¶”Akanguzwa intorezo; bati:

¶”Enda ngiyi yijyane umwikangurire.

Mukire aragenda, akubita Ruganzu intorezo ariko ntiyamushyikira, kuko yari

yiyoroshe ibyuma. Ruganzu yitera hejuru, ati:

¶ “Yewe muntu unkanguye?” Mukire, ati:

¶”Ni jye.”

Ruganzu arabyuka baraganira, barangije arataha. Ageze mu nzira, abagaragu be baramubwira, bati:

¶”Uriya muntu ni igihangange ukwiye kumuyoboka akaguhaka.” Mukire na we, kugira ngo yereke abanyakinyaga ko ari igihangange, ati:

¶ “Sinamuhakwaho, ahubwo naza iwanjye

angendereye na njye nzaryama muzamuhe intorezo ayinkanguze”.

Abandi baranga, bati:

¶”Ayigukubise wapfa ntabwo uhwanye na we”.

Hagati aho, Ruganzu ava mu Kinyaga atera BITIBIBISI ku Kibuye. BITIBIBISI aramunesha.

Ruganzu arataha, ajya iwe ku Mwugaliro (Kigeme, Gikongoro). Haciyeho iminsi, atera Mukire. Arafatwa, Ruganzu amukubita intorezo ye (ni yo bise Rwamukire, yavuyeho n’igitutsi mu Rwanda; umuntu wanze undi akamutuka agira, ati:

¶”Aragakubitwa Rwamukire.”

Mukire amaze gupfa, i Kinyaga kiyoboka Ruganzu. Kimaze kuyoboka, ajya inama, n’Ibisumizi (Ingabo ze) atera u Bwishaza na Rusenyi kwa BITIBIBISI.

Nuko Ruganzu n’Ibisumizi n’abanyakinyaga barikora batera BITIBIBISI. Barwana n’u Rusenyi

bararunesha, basingira u Bwishaza kwa BITIBIBISI. Baharwana iminsi itatu, haba icyorezo mu mpande zombi. Ku munsi wa kane, Abanyabwishaza bamwe baragamburura, baza kuyoboka Ruganzu. Abandi basigara kuri Bitibibisi. Ubwo ingabo za Ruganzu zitera urugo rwa Bitibibisi ziratwika.Bitibibisi aba araneshejwe.

Ariko ntiyashirwa, ajya mu gico n’umuheto we, yigumira ku nkombe y’ ikivu, Ruganzu n’ingabo

ze bagenda bashaka aho abantu baba bihishe ku nkengero z’ikivu.

BITIBIBISI abonye Ruganzu

urwaho arafora amukubita umwambi w’ingobe mu jisho ry’iburyo, ahinguranya mu irugu.

Ibisumizi bigerageza kuwukuramo birananirana, bamunagurira mu ngobyi baramuheka, agwa ku

Gaciro mu Mutyazo ya Nyantango ariko abacuzi bitwa Abakuro bamaze kuwumukuramo.

Ubwo ariko, mbere yo kumuheka BITIBIBISI yari yiroshye mu Kivu ahunga, Ibisumizi na byo byirohamo biramwogera, arafatwa baramwica ahwana na Ruganzu.

Nyuma y’ubwo rero, umuntu babonye

ahangamuye icyahangangiye abandi, bati:

¶”Noneho naka si umugabo ni BITIBIBISI.”

Kuba BITIBIBISI = Guhangamura icyahangangiye abandi.

Mugire ijoro ryiza,

Profeseri Hakizimana Maurice ni umwarimu w’umwuga warangije icyiciro gihanitse(masters Meef) mu burezi muri Université Catholique de Paris no mu bumenyamuntu muri Sorbonne Université,akaba yigisha amashuri makuru mu Bufaransa.Wamukurikira kandi kuri : Facebook,Twitter na Instagram

794 thoughts on “Ikinyarwanda: “SI UMUGABO NI BITIBIBISI”(insigamugani). Ni iki uzi kuri BITIBIBISI?Ndabiguha neza.”

  693. balloon казино balloon game Играйте РІ казино Рё забудьте Рѕ заботах.

    Reply

  695. Играйте РЅР° деньги Рё получайте удовольствиe.: balloon игра – balloon игра

    Reply

  700. balloon казино демо balloon game Играйте СЃ СѓРјРѕРј, РЅРѕ РЅРµ забывайте Рѕ веселье.

    Reply

  701. Сыграйте РЅР° деньги, почувствуйте азарт!: balloon game – balloon казино официальный сайт

    Reply

  704. Крути барабаны Рё жди победы!: balloon game – balloon казино официальный сайт

    Reply

  708. Обнаружьте новые стратегии РЅР° автомате Ballon.: balloon казино – balloon казино

    Reply

  709. balloon казино демо balloon game Обнаружьте новые стратегии РЅР° автомате Ballon.

    Reply

  710. Выигрывайте большие СЃСѓРјРјС‹ РЅР° автоматах!: balloon игра – balloon казино официальный сайт

    Reply

  719. Играйте СЃ СѓРјРѕРј, РЅРѕ РЅРµ забывайте Рѕ веселье.: balloon игра – balloon игра

    Reply

  720. Играйте РІ Ballon Рё наслаждайтесь процессом.: balloon игра – balloon игра на деньги

    Reply

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *